My i przełomowy 1989 rok

Obchodziliśmy niedawno jubileusz 30-lecia pierwszych w powojennej Polsce częściowo wolnych wyborów. Dlaczego pierwszych i dlaczego wolnych tylko częściowo? Bo po raz pierwszy dopuszczono do kandydowania w wyborach parlamentarnych osoby niezwiązane z obozem władzy i  zapewniono dla nich część mandatów.

Do tego bezprecedensowego wydarzenia doszło w wyniku rozmów Okrągłego Stołu. Od  6  lutego do 4 kwietnia 1989 roku spotkały się władza z PZPR i opozycja skupiona wokół Lecha Wałęsy.

Opozycji zależało na uchyleniu dyktatury rządzącej partii i legalizacji Związku Zawodowego „Solidarność”. Władze natomiast, chciały uzyskać wsparcie działaczy opozycji w  prowadzeniu reform PRL. Ze starcia poglądów wyłonił się wypracowany w silnych emocjach i pocie czoła kompromis.

Ustalono powołanie do życia Senatu, z całkowicie wolnymi wyborami, oraz podział mandatów w Sejmie. Władzy zagwarantowano 65%. mandatów, 35% – oddano wolnym wyborom.

W wyborach, których I tura rozegrała się 4 czerwca 1989 roku, całe 35% w Sejmie i 99% w  Senacie wzięła opozycja. Blisko 17 z uprawnionych do głosowania 27 milionów Polaków powiedziało zdecydowane „nie” urzędującej władzy za pomocą kartki wyborczej.

Tak rodziła się demokracja.

Dynamika wydarzeń następnie sprawiła, że powołano pierwszy niekomunistyczny rząd w  PRL – z premierem Tadeuszem Mazowieckim – co doprowadziło do upadku komunizmu w Polsce i powstania III RP z demokratycznym ustrojem politycznym. Zostało to usankcjonowane w grudniu uchwałą Sejmu przywracającą naszemu państwu nazwę Rzeczpospolita Polska i nowe – stare godło – orła w koronie.

Tak w skrócie wygląda pełna zwrotów historia tego roku w Polsce. A jak pamiętamy tę wielką historię my – zwykli Polacy – mieszkańcy wsi, osiedli, małych miasteczek?

Rok 1989 był czasem prawdziwego przełomu i wielkich nadziei dla jednych, ale też był rokiem trudnym i pełnym wyzwań dla drugich. Spoglądamy na tę historię oczami naszych mieszkańców. Niektórzy z nich zechcieli się podzielić swoimi wspomnieniami i udzielili nam  wywiadu. Zapraszamy do wysłuchania nagrań.

Oprac. Elżbieta Paderewska

Kazimierz Stachurski

Ewa Kaszewska